Bílalánsmálið – niðurstöður og ályktanir

Þegar úrskurður Héraðsdóms í bílalánsmálinu nú á dögunum er skoðaður er margt sem kemur þægilega á óvart. Málflutningurinn er mjög vel rökstuddur af Ólafi Rúnari Ólafssyni héraðsdómslögmanni fyrir hönd hinna stefndu. Það sama verður ekki sagt um lagarök Sigurmars Kristjáns Albertssonar. Þau halda sum hver ekki vatni. Sem dæmi má nefna þessa fullyrðingu stefnanda:

Þá verði lög 38/2001 ekki lesin þannig að alfarið sé lagt bann við því að binda lán við erlenda gjaldmiðla en lögin fjalli einvörðungu um að miða skuli lán í íslenskum krónum við vísitölu svonefnds neysluverðs. Ekkert sé fjallað um lán í erlendri mynt í lögunum og fullyrðing um að í athugasemdum með frumvarpi 1. 38/2001 sé lagt fortakslaust bann við verðtryggingu miðaða við gengi standist ekki.

Í fyrsta lagi lánaði Lýsing stefnda ekki erlendan gjaldeyri eins og ég kem að síðar í grein þessari. Einnig er rangt hjá Sigurmari að ekki sé lagt fortakslaust bann við gengistryggingu í athugasemdum með frumvarpinu.

Í athugasemd við 14. gr. segir orðrétt: Samkvæmt 13. gr. og 1. mgr. 14. gr. frumvarpsins verður ekki heimilt að binda skuldbind ingar í íslenskum krónum við dagsgengi erlendra gjaldmiðla. Er talið rétt að taka af allan vafa þar að lútandi.

Er hægt að hafa þetta skýrara? Fyrir þá sem segja að athugasemdir með lagafrumvörpum hafi ekki lagagildi, sem strangt til tekið er rétt, skulum við skoða hvernig þetta er orðað í 14. gr. laganna:

Heimilt er að verðtryggja sparifé og lánsfé skv. 13. gr. sé grundvöllur verðtryggingarinnar vísitala neysluverðs...Í lánssamningi er þó heimilt að miða við hlutabréfavísitölu, innlenda eða erlenda, eða safn slíkra vísitalna, sem ekki mæla breytingar á almennu verðlagi.

Þarna er ekki sagt berum orðum að bannað sé að gengistryggja lánsfé. Sé það hinsvegar rétt hjá Sigurmari að þetta megi lesa sem svo að ekki sé lagt blátt bann við gengistryggingu útlána hver er þá tilgangurinn með því að tilgreina í lagagreininni hvaða vísitölur eru heimilar við útreikning verðbóta á lánsfé? Getur einhver svarað því?

Sú staðreynd að tilgreint sé í lögum að aðeins neysluvísitala og hlutabréfavísitölur séu heimilar sem grundvöllur verðtryggingar hlýtur að merkja að vísitölutenging lánsfjár sé almennt óheimil að öðru leyti. Þessi þáttur í málflutningi Sigurmars stenst ekki.

Nokkru síðar í úrskurðinum koma þessi rök stefnanda fram:

Stefnandi vísar einnig til þess að samningar hliðstæðir þessum hafa verið gerðir í þúsundum, ef ekki tugþúsundum, og eftirlitsaðilar s.s. Seðlabanki og Fjármálaeftirlit hafi vitað af þessum samningum og ekki gert athugasemdir, sbr. lög nr. 87/1998 um eftirlit með fjármálastarfsemi og dóm Hæstaréttar í máli nr. 224/1996.

Hér átti ég erfitt með að verjast hlátri. Eftirlitsaðilar sem sögðu að bankakerfi landsins stæði styrkum fótum aðeins viku áður en það hrundi með manni og mús eru ekki merkilegasti pappír í heimi til að veita fjármálagjörningi gæðastimpil. Tala nú ekki um Fjármálaeftirlit sem lætur nota sig sem auglýsingastofu fyrir útrásardólgana sem rændu hér öllum verðmætum þjóðarinnar er þeir gátu læst krumlunum í, spiluðu þeim öllum úr höndunum í alþjóðlegum spilavítum fjármagnsins og sendu síðan þeim sem þeir rændu reikninginn fyrir spilaskuldunum sem eftir stóðu.

Það er því engin furða að ekki er fallist á þessi rök stefnanda í málinu. Þá að úrskurðinum sjálfum. Áslaug Björgvinsdóttir, settur héraðsdómari kemst að þeirri niðurstöðu að umrætt lán Lýsingar vegna bílakaupa stefndu hafi ekki verið veitt í erlendum gjaldmiðli. Hún telur eftirtalin atriði ráða úrslitum í því sambandi:

1. Samningur Lýsingar og hinna stefndu er í íslenskum krónum.
2. Kaupverð bifreiðarinnar er í íslenskum krónum.
3. Samkvæmt samningnum þykir einsýnt að greitt hafi verið fyrir bifreiðina í íslenskum krónum.
4. Mánaðarlegar leigugreiðslur eru innheimtar í íslenskum krónum.

Með hliðsjón af framansögðu telur héraðsdómari ljóst að umræddur lánasamningur Lýsingar og hinna stefndu er skuldbinding í íslenskum krónum í skilningi 13. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu.

Það er athyglivert að héraðsdómari fellst ekki á þau rök Sigurmars að lán umrætt bílalán sé ótvírætt erlent lán vegna þess að  Lýsing fjármagnaði lánið með erlendu lánsfé. Um þetta atriði segir orðrétt í úrskurðinum:

Við mat á því hvort um lán í erlendri mynt hafi verið að ræða verður einungis horft til samnings aðila enda getur niðurstaðan ekki ráðist af því hvort stefnandi hafi fjármagnað lánafyrirgreiðslu sína á innlendum eða erlendum lánsfjármarkaði.

Þetta er alveg þvert á niðurstöðu setts héraðsdómara í máli SP-fjármögnunar gegn bílalánþega frá því í desember þegar fallist var á að umrætt lán væri erlent lán í skilningi laganna. Í það skiptið þótti að mati héraðsdómara gefa til kynna að bílalánið væri erlent ef lánastofnunin fjármagnaði lánið með því að taka erlendan gjaldeyri að láni.

Héraðsdómari leiðir síðan þá niðurstöðu sína fram að tenging lánsins við gengi ákveðinna erlendra gjaldmiðla telst vera verðtrygging í skilningi laga nr. 38/2001 og óheimil sem slík, þar sem hvorki er um að ræða tengingu við neysluvísitölu né nokkra tegund hlutabréfavísitalna.

Þar með hefur Héraðsdómur Reykjavíkur fallist á þau lagarök gegn gengistryggðum lánum sem margir hafa verið að halda fram undanfarin misseri. Gunnar Tómasson, Björn Þorri Viktorsson, Marinó G. Njálsson og Gunnlaugur Kristinsson, svo nokkrir séu nefndir.

Í færslu hér á undan rakti ég þau sjónarmið sem Gunnlaugur Kristinsson kom með skömmu fyrir áramót að hin svokölluðu erlendu lán til bifreiða- og húsnæðiskaupa stríða gegn lögum um gjaldmiðil Íslands og lögum um gjaldeyrismál. Það truflaði mig svolítið að héraðsdómari minntist ekkert á þessi lagarök, en á það ber að horfa að lögmaður stefndu tefldi þeim ekki heldur fram í vörninni.

Þetta er samt mikill sigur og vonandi að Hæstiréttur fallist á þessi skynsamlegu rök.